“De bereidheid om van je eiland af te komen”

“De CEO van vandaag en morgen beschikt over een hoge mate van sensitiviteit voor de actuele vragen in de samenleving.” Vindt Marjan Rintel, CEO van KLM en jurylid van de Young Captain Award. Haar advies aan aspirant-CEO’s is dan ook: “Zoek voordat je beslissingen neemt actief de dialoog met iedereen die oplossingen kan bieden. Stel je open voor alle opties en denk in scenario’s.”

De KLM-topvrouw maakt dit najaar als jurylid kennis met een serie kansrijke kandidaten voor het winnen van de Young Captain Award 2024. “Wat ik zie is een leuke, bevlogen generatie van mogelijk toekomstige leiders. Ik zie hun potentie, met een combinatie van goede kwaliteiten.”

Wat is voor Marjan Rintel het profiel van de gedroomde winnaar? “Welke kwaliteiten maakt iemand tot een leider? Voor mij gaat het om een combinatie van zaken. De leider is scherp analytisch, om te beginnen. Verder kan ik het belang van maatschappelijke sensitiviteit niet genoeg benadrukken. Meer dan ooit heeft de nieuwe leider een brede blik op de wereld, het vermogen om belangrijke ontwikkelingen op waarde te schatten. Verder heb je een dosis emotionele intelligentie nodig, je moet snappen hoe de verhoudingen liggen en mensen kunnen lezen.”

CEO moet weg vinden
Een flinke lijst… “Klopt, de C-level persoon moet veelzijdig zijn, want er speelt immers zo veel in de samenleving. Van stikstof tot klimaatverandering en natuurlijk het vraagstuk van de verduurzaming. Van de consequenties van de oorlog in Oekraïne tot andere geopolitieke zaken: de wereld is een stuk complexer dan in vorige decennia. Ik denk ook aan de polarisatie in politiek en maatschappij. In al die zaken moet een CEO zijn of haar weg vinden.”

Rintel kan over die vereiste veelzijdigheid meepraten, in haar rol als CEO van KLM. Na corona zijn de omstandigheden waaronder de luchtvaartmaatschappij opereert er niet eenvoudiger op geworden. “Ik heb geleerd om de oplossingen niet solo te genereren. Mijn advies aan toekomstige CEO’s: denk niet dat je het gewicht alleen op jouw schouders alleen moet nemen. Het zou de job niet alleen extra zwaar en de positie extreem eenzaam maken. Je moet de belangrijke afwegingen echt samen met het team in de boardroom maken. Daar komen betere beslissingen uit. Al blijf ik natuurlijk eindverantwoordelijk.”

Het gesprek aangaan
Het brengt Rintel op een andere belangrijke succesfactor: luisteren, communiceren: “Sta open voor de feiten en de cijfers, maar vooral voor meningen en visies om je heen. Denk niet dat je er met appjes en mailtjes wel komt, je moet nadrukkelijk het gesprek aangaan met de mensen om je heen die een waardevol deel van de oplossing kunnen bieden. Ga ervoor zitten, of bel elkaar af en toe om die stroom van visies gaande te houden. Zeker bij moeilijke beslissingen met mogelijk verstrekkende gevolgen.”

Wat was voor Rintel zo’n beslissing? Na een kort nadenken, formuleert zij: “De minister van Infrastructuur en Waterstaat in het vorige kabinet had het voornemen om Schiphol alvast tijdelijk te laten krimpen naar 460.000 vliegbewegingen per jaar. Dat kon juridisch echt niet, daar waren we volledig van overtuigd, want over zaken als deze bestaan bilaterale afspraken en Europese overeenkomsten. De vraag voor ons was: blijven we vertrouwen op de kracht van goed overleg, van argumenten en diplomatie? Daar waren we al een tijd mee bezig. Of was het tijd voor een harder middel, een confrontatie? We hebben uiteindelijk de gang naar de rechter gemaakt, maar daar hebben we wel serieus en lang over nagedacht.”

Verstandhouding met ‘Den Haag’
Waarom? “Omdat naar de rechter stappen een uiterste middel is. En dat vonden wij lastig, die beslissing neem je niet lichtzinnig. Wij kwamen net uit de staatssteun. Dat we zo’n stevige stap moesten zetten, daar voelde ik mij heel verantwoordelijk voor. Je denkt aan de reputatie van KLM en de verstandhouding met ‘Den Haag’. We moeten na zo’n zaak toch ook weer verder met elkaar”, zegt Rintel over de zaak waarin de Hoge Raad uiteindelijk de luchtvaart gelijk gaf.

Alles overzien, elk belang meewegen, dat is de aard van de beslissingen die in de boardroom genomen worden. Aan welke belangen denkt Marjan Rintel dan? “Aan het belang van KLM, van de sector, van het terugdringen van geluidshinder, van verduurzamen – en onze ideeën en plannen daarvoor. Ik denk aan 30.000 medewerkers, maar ook aan de economie van Nederland.”

Ramen open gezet

Hoe denkt Marjan Rintel over haar eigen leiderschap? Waar legt zij de accenten? “Ik heb bewust de ramen bij KLM open gezet. We hebben onze ‘tone of voice’ veranderd, van een tikje defensief naar geïnteresseerd, open en ‘verantwoordelijkheid nemend’.”

Voor wat? “Bijvoorbeeld voor de noodzakelijke verduurzaming. We hebben onze visie opnieuw vastgesteld: ‘We create memorable experiences, on the planet we care for’. En dat moeten we goed invullen, dat is mijn verantwoordelijkheid. We hebben met een groot team het KLM-plan gemaakt dat ‘Schoner Stiller Zuiniger’ heet. De recente aflevering van de eerste Airbus A321neo markeert is een belangrijk onderdeel van dat plan dat onder meer een investering in onze vloot behelst van 7 miljard euro.”

Goed doordachte scenario’s

Het brengt Rintel op een andere succesfactor voor de CEO vandaag en morgen: scenario denken. “Geef mij niet één oplossing, zeg ik altijd, maar bied mij goed doordachte scenario’s van wat er kan of moet gebeuren. Zorg dat we alle invalshoeken belichten. Laten we over alles het gesprek aangaan, ideeën uitwisselen. Stel elkaar vragen over risico’s, consequenties en compliance, dat is een praktijk die ik van NS naar KLM heb meegenomen. De scenario’s, akker die goed door. Zo voorkomen wij dat we achteraf spijt krijgen dat we aspecten in een zaak over het hoofd hebben gezien.”

Zo geeft Marjan Rintel in haar wereld, haar CEO-schap vorm. Ze koppelt er graag nog een advies aan voor de Young Captain Award kandidaten en verder aan iedereen die een boardroom-positie ambieert. “Die combinatie van kwaliteiten die een CEO nodig heeft, die heeft iemand zelden vanzelf als bagage. Mijn advies voor iedereen die onderweg is naar de boardroom is dit: werk aan je persoonlijke ontwikkeling. Verdiep je in zelfreflectie en in klankborden, wees niet bang om hulp te vragen om je blik op zaken te verbreden. De grootste fout die je als CEO kunt maken is denken dat je alles weet!”

En tenslotte: “Alles bij elkaar opgeteld: je kunt een goede CEO worden als je bereid bent om van je eiland af te komen. Stel jezelf open, stel je kwetsbaar op. Geloof mij: je hebt deze instelling hard nodig om succes te hebben. En intussen, als je op weg bent naar de top: herken je kansen en pak ze. Ga niet zitten afwachten.”